Gaur gelan banatu ditugu Orioko balearen bertsoak, bertsoak, narrazio modu bat dira, guk narrazio modu hau ez dugu gehiegi menderatzen, narrazio arrunta bai ordea. Saiatu zaitez, komentario gixara, 1901. urtean zer gertatu zen Orion kontantzen.
BALEAREN NARRAZIOA Bazen bein bale bat mila bederatzireun garren urtean orioko barraren parean agertu zena bederatzik aldera.Handia baino handiagoa zen eta oso azkarra, jauzika eta bueltaka zebilen zorriak kendu nahian.Bereala joan ziren treñeruaren bila, arpoiak, dinamita eta soka bila baina haiek ez ziren jende hila eta bost treñeru artu zituzten bakoitzan buruzagi batekin:Manuel, loidi,Uranga, Atxaga eta Manterolarekin.Denak arpoiak bota zizkioten baleari eta balea han gelditu zen buruz gora itota edo hilda. Bi metro luze, hamar metro lodi eta buztanak lau metro.Tiñako sei pesetan saldu zuten balea. esan zuten oriotarrek, gora oriotarrrak!, esan bildur gabe.
Aurrez irakurri dugun bezala, Orion gertatzen da historioa. Bertan tamainu handiko bale bat begiz jokatzen dute, 1901. urtean. Garai honetan indar handia zuten bale arrantzak Euskal arrantzalen artean. Hau dela eta bertsoan azaltzen den bezela balea arrantzatzeko biltzen diren arrantzalez, balearen tamaina, bertatik lortzen dituzten jakiez hitzegiten digu bertsoak. Bertsoaren autoreak bukaeran aipazen duen bezala, bertsoa idazten du aurrerantzean jendeak gertatuaren egia jakin dezan, aldi berean, bera seguroaski Oriotarra izanik, erritarrak gora aipatzen ditu.
1901 eko maiatzaren 14 ean Orion (Gipuzkoan) bale bat agertu zen 9:00 aldea. Haundia zen baina hala ta guztiz azkar ibiltzen zen, bueltaka zebilen Orioko itsasoan zehar. Ondarra arrotuz zorriak zeuzkan da. Oriotarrak balea ikusi zutenean lasterka joan ziren traineren, arpoien, dinamiten eta soken bila. Balea ehizatzera joateko Oriotarrak ez zeuden lo. Bost trañera joan ziran bakoitza patroi batekin. Baleak egindako salto ta marruak izugarriak eta ikaragarriak ziren. Arpoi batekin hil zuten balea hain bat harrisku igaro ondoren. Bost txalupa zeuden balearen inguruan eta balea erdian. 12 metro luze zituen baleak, gerria hamar lodi, buztan pala zabal bat, ezpainetan bizarrak eta gorputzez 1200 arroa zen. Ez zegoen jan gabe. Tiñako sei pesetan saldu zuten azkenean. Eukene Urrestarazu.
Orioan egun batean bale bat azaldu zen. Oso handia zen balea eta oso azkarra ere. Denbora guztian bueltaka zebilen.
Oriotarrak ikusi zutenean balea, seitun joan ziren bere bila, arrapatzeko gogo askorekin.
Pertsona hauekin joan ziren oriotarrak: Manuel Olaizola eta Loidirekin.
Balea salto izugarri handia egin zuen eta oriotarrak arpoiarekin akabatu zuten balea. Ikusi zutenean hilda zegoela balea, txaloka hasi ziren kriston fuerte leorren zerenak.
Balea 12metro luze zitun, buztana 4metro zabal eta albuetan 2metro zituen.
Balea gutxi janez etzegoen.
Eta esan zuten oriotarrak: gora oriotarrak!!!!! oberenak gara.
BALEAREN NARRAIOA Bazen behin bale bat Orio herrian agertu zena hau 1900ko maiatzaren 14gertatu zen. Bale oso azkarra eta handia zen,gueltaka zebilen joan eta etorrian. Arrantzaleak balea ikusi zutenen materialaren bila joan ziren:Dinamita,arpoia eta soka.E zen inor hilda azldu. Bost treño bikain joan ziren bere atroiarekin:Manuel olaizola eta loidirekin beste aldetik Uranga, Atxga eta manterolarekin. Baleen saltoak ikaragarriak ziren,bildurgarriak ere bai. Bost txalupak balea nahi zuten katzea baina baleak asko resistitzen zuen azkenean balea akattu eta arrantzalei txaloka gonbidatu zioten herritarrek. Blea 2 metro luzera zituen eta hortzen ondoko bigoteak oso ondo orraztuta zituen. Balearen gorputzak milaka-milaka balio zuen larrua ordeaz 200, tripa eta mingaina beste 200. Tiñako sei pertsonak saldu zuten bale hau.
BALEAREN BERTXOAK Mila beatzireun da lenengo urtea guaindala 116 urte lenago maiatzak amalauean orioko ondartzan bale erraldoi bat agertu zen.Handi baino handiagoa zen,baina aundia izatea ez zuen esan nai motel ibiltzen zela uretan gora eta bera zebilen balea ezin kendu zorriak.Bost traineru joan ziren balea hiltzera ez zuten denborararik galdu.Balearen aurka egitera,bat batean arpoi bat satu ziotenean hil egin en bost bakuak buelta eman zuten eta orion txalo bero batekin artu zieten. Ander
1901 lehnengo urtean Maiatzaren 14garren eguna Orioko herriaren barraren aurrean bale bat agertu zen 9aldea.Osohaundia zen eta oso azkarra ere bai han zebiltzan bultaka jun eta etorri . Ondarra arrotuta zegoen eta murgil igarrian.Zoria eduki zuen eta pertxonek bota nahian ikusi zutenean horrela zebiltzela seituan gun ziren treneruan bila arpoi ta dinastiarekin eta soka pijoekin azkar elkartzeko eta etzateko gebde hila. Bost trenero joan ziren patroi banarekin,mutil bizkor bikain bat guztiz ona Manuel Olaizola eta loindirekin uranga atxago eta materolarekin baleak egindako salto ta marmurrak eta ikastekoan atzera ez egiten .Hango ariskuak arpoiekin hil zituztenean,han zeuden hango bost txalupak ziran eta erdian balian gizona egin zituzten bai nahiako pena ikusi zutenean hilda edo hitota lerogorrietatik da izan bida edo txaloa . Bi metro luze eta gerrian Hamar lodi buztana pala bat bezala zabalduta alboetan bi Espanietan bizarrak beste ilena eta bi beste ibarar dotore dotore osoederki zeukan.
1900 urtean, maitzaren amalau egunean, Orioko herriko barra aurrean bale bat agertu zan. Balea haundia eta azkarra zan,bueltaka zebilen jun etorrian. Ondarra mugil girian. Zorriak zeukan eta bota nahi zituen. Ikusi zutenean olaxe zebilela bereala jun ziren tereñuaren bila. Arpoi, dinaminata eta sokaren bila ere bai. Aguro ekartzeko pertsonak etzanda jarri ziran. Bost treñero joan ziran patroiarekin. Mutil bizko bat guztiz onarekin. Manuel Olaizola eta loindorekin, Uragan, Atxaga eta Mantero- larekin. Baleak egindako saltoak eta marruak izugarriak izan ziren, ikaratzekoak egin gabehango harriskuan, arpoiarekin akabatu zuten baleari. Bost txalupa jiraka eta erdian balia zegoen,gizonek egin zuten nahiko pelia ikusi zuenean hil edo itotuta zegoen Legorretatik ba zeuden txaloak. Hamabi metro luzera, gerritik hamar,buztana lau zabalera bizarrak beste ilera 2, orrazia bezala zeukan ederki. Gorputzean mila ta berreun arru zituen, beste berreun mingain tripa barruan,gutxi janez batere galdua tiñako sei izan ziren saldua. Gertatu dena jarri dut hau horrela ez bada galdetu jendeari bihotzez pozturikan atsegin, gora oriotarrak esan baldur gabe.
1900 – ean, maiatzak 14 orioko barraren haurrean, balia agertu zen lenehengo aldian. Haundia zen eta azkar ibiltzen zen. Han bueltaka zeon, juten eta etortzen. Ondarrean urbil – urbil zebilenigeri egitn. Zorrik zeukan eta ondarra nahi zuen bota. Danoi ikusi zigun han zebilela, azkar – azkar joan zen txaluparen bila. Arpoi eta dinamitak hartu zuten txalupako jendea. Balea asko mugitzen zen, eta txalupako jendea ere bai. 5 pertsona joan ziren txalupa bakoitzean patroi batekin. Mutilak oso azkarrak eta bikainakn ziren: Manuel Olaizola Lodirekin, Uranga Atxaga Manterolarekin. Baliak egindako saltoak eta marruak izugarrizkoak ziren. Ez zuten atzera egin, baina oso arrixkutxua zen. Txalupako jendea, arpoiak bota zuten eta balia hil egin zen, hildakoa han gelditu ziren hangoak. 5 txalupa zeuden jiraka eta balea erdi – erdian zegoen. Gizonek balea hartu zuten baino nahiko pelia zegoen. Balea ikusi zutenean hilda, areko edo barreko jendea, txaloka hasi ziren eta balea salgai zegoen 6 pesetan gatik. 12 metro neurtzen zuen baliak , eta gerria 10 metro. Buztanean pala 4 zeuzkan eta alboetan 2. Erzoainetan bizkarrekin ilera beste bi. Zorriak oraindik han zeuden lehen bezala baina orain ederki. Gorputza zen 1200 arrukoa, gero ere bali beste 200 mingain eta tripa barruak zeukan. Nola gutxi jan duen ez zegoen batere gizena. Nik gertatuaren egia esan dut. Hau horrela ez baldin bada galdetu Orioko jendari. Gu bihotzez gare poz – pozik eta atseginduta gaude. GORA ORIOTARRAK ! ESAN BILDURRIK GABE. GAIZKA CALVO
Orioko barran aurren bale bat azaldu zan beatzik aldian, haundie zala azkarra zala bueltaka zebilen ondarra harrotuz jun da etorrian. Arpoi dinamitak ta soka bila ez zien jende hila jende bizie zala, 5 treñero jun zien bakoitza patroi banakin balea ikustera balek eiten zitun saltok ta marruk ikaratzekoak ziela 5 txalupa zeren bueltaka ta balea erdin, nahiko pelikula in zuten gizon batzuk,. Baleak ezpañetan bizarra zuela gutxi janez ez zegoen hezurretan eta ez zgoela galdua. Tiñako sei pesetan izan zen saldua Gora Oriotarrak esan beldurrik gabe. BITXIKERIAK : 1- Baleak 12 m neurtzen zuen luzeraz gerrian 10 lodi Buztan pala lau zabal alboetan para bi.
2- Balea orioko entradan hil zuten.
3- 5 treñeroak Manuel Oaizola, eta Lodirekin. Uranga, Atxaga ta Manterolarekin.
Mila bederatzirehun eta lehen urtean, Maiatzak 14ean, Orio herriko ondartzaren aurrean balea agertu zen, 9:00 aldera. Balea oso handia zen, baina hala ere bizkor ibiltzen zen igerian. Bueltaka zegoen joan eta etorrian. Area mugitzen eta arrotzen zebilen, uretan buruz sartu eta igerian ibiltzen zenean. Zorriak zeuzkanez urduri bezala zegoen, horregaitik, balea arrantzatu nahi zuten. Balea ikusi zutenean bereala joan ziren treñeruen ( arraun egiteko erabiltzen diren ontziak ) bila, eta arpoi, ( baleak arrantzatzeko tresna 1 ) dinamita eta soka bila ere joan ziren. Azkar mugitu ziren, laguntzeko jendea bilatzean. 5 treñero joan ziren guztira, bakoitza patroi ( kapitaina ) batekin; mutil bizkorrak eta bikainak ziren, hauek ziren haien izenak: Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga eta Manterola. Baleak egindako salto eta ohiuak izugarriak eta ikaratzekoak ziren, baina etsi gabe arpoiarekin hil zuten bale hura. Balea, erdian zegoen, eta bueltan 5 txalupak. Gizonek borroka asko egin zuten; eta balea hilda ala itota ikustean, lehorrean jendea txaloka eta pozik zegoen. Baleak 12 m luze eta beste 10 m lodieran neurtzen zituen. Buztanak 4 palan zabalera zuen, eta 2 ilara bibote zituen denak txukun – txukun. Gorputzez, 1200 zuen arrua ( neurri bat ) eta beste 200 arru mingaina eta tripakiak; asko janda zegoen eta ontziko 6 peztatan saldu zuten balearen olioa. Gertatutakoa egia dela esan dut, horrela ez bada jendeari galdetu, oso pozik eta atsegintsu gaude, gora Oriotarrak ! Esan beldur gabe.
1901-05-14, Orio herrian hondar pilatuaren aurrean, balea azaldu zen, pila aldiz, balea haundia zen eta azkarra, bueltaka ibiltzen zen aurrera eta atzera, uretan burua sartzen, hondarra altxatzen, mozorroak zituen eta haiek bota nahi zituen, ikusi zutenean, horrela ari zela, bereala joan ziran treñeruak hartzea, arpoiak, dinamita eta sokak hartzea ere bai, azkar ekartzeko esan zieten, ez zuten hil nahi, bost treñeru joan zien, bakoitza patroi batekin, mutil azkarrak eta bikainak ziren, Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga eta Manterola ziren patroiak, baleak egindako jauzi eta ohiuak, haundiak eta beldurgarriak ziren, arpoiarekin hil zuten, hil da zegoenez, denak ospatu zuten, balea oso-oso haundia zen, haundia zenez, saldu egin zuten, gezurra dela uste balin baduzu, jendeari galdetu.
Orioko barra aurrean bale bat azaldu zen, gaueko bederatzik aldera, Maiatzaren 14 ean. Handia zen eta horregaitik estaten dute azkar ibiltzen zela, hondar guztia moituz zebilen bueltaka. Azkar jun zen treñeruen bila, baita ere arpoi, dinamita eta soka bila. Balea hil egin zuten, arpoi batekin hil zuten. Izugarrizko sato eta marruka egiten zituen, urrengo bertsoan esaten du hil edo itoa zegoela. Denak joan ziren balena, bost txalupa jiraka eta balea erdian zegoen hilda. Balea oso handi zen, 12 metro luze zituen, gerrian 10 metro, buztana pala bat 4 aldiz. Nire ustez guztira 22 metro edukiko zituen guztira. Ni 21 aldiz gehiago gutxi gora bera. Baleak asko asko jaten zuela ematen zuen, bertsoan esaten du janez ez zegoela bate galdua. Balea saldu egin zuten, sei pesetetan izan zen saldua. Oriotarrek ez dute inoiz aztuko balea beraien herrin egon zela, bertsoan esaten zuen herritar guztiak bihotzez pozturik zeudela. BITXIKERIAK: 1- Mila bederatzireun da lehenengo urtean, Maiatzaren 14 ean gertatu zen historio hau.
2- Bertsoetan esaten du horrelakoa zela balea: gorputzez mila ta berreun arrua, beste berreun mingain ta tripa barriak.
3- Gizonek egin zuten nahiko pelea balearekin. IRAIA CARRILLO
1901. urtea, bale bat agertu zen Orioko barraren parean. Balea, naiz eta haundia izan, ez zegoen geldik, zorriak zituelako, eta kendu nahian zegoelako. Balea ikusi zutenean, segituan, deitu zien herritarrak, treñeruei. Arpoi, dinamita eta soka bila ere, aritu ziren, balearekin akabatzeko. Azkenean, 5 treñero joan ziren, eta bakoitzak bere patroia zuen. Mutil bikain guztiz onarekin: Manuel Olaizola eta Lodirekin, eta; Uranga, Atxaga eta Manterolarekin. Baina, izugarri eta beldurgarriena, baleak egiten zituen, salto eta mrmarrak ziren. Baina atzera egin gabe, eta beldurtuta ihes egin gabe, hil zuten balea (arpoiekin). 5 txalupa jiran zebiltzela, eta balea erdian zegoela, gizonek bai egin zutela nahiko pelia. Eta ikusi zutenean, balea, hilda edo itota zegoela, denak txaloka eta bibaka hasi ziren, guztiz emozionatuta. Luzeraz 12 m zituen, eta gerriaren zabaleraz berriz 10 m. Bere buztan palak 4 m zabaleraz, eta alboetan 2 para. Ezpainetan bizarra zuen, besta 2 ilera, ( orrazia bezala),ain zeukan ederto. Gorputzez 1200 arrua zituen. Eta beste 200 mingain ta tripa barruak. Gainera, naiz eta gutxi jan egun bertan, ez zen batere galtzen. Tiñako 6 pesetatan saldu zuten balea. Gertatutakoa, egiaren alde jarri dut. Eta hau orrela ez bada, galdetu jendeari. Bihotzez poztuta, eta, atsegin gaude. Esan beldur gabe: GORA ORIOTARRAK¡¡¡
BALEN NARRAZIOA 1900 urtean Maiatzak 14en Orion,animali bat zegoen oso handia,hondartzan bueltaka zebilen zorriak zeuzken eta horregatik zebilen bueltaka, jendea ikusi zionean jun ziren denak treñeroaren bila,arpoi,dinamta eta soka hartu zituzten,aguro jun ziren balen gana jendea akatzen zegoela bost treñero joan ziren patroi batekin bakoitzak,Manuel olaizola eta loi diarekin,uran atxanga eta Manterolarekin baleak egin zuen salto ta marrukak izugarriak ziren atzera egin gabe,hor zeuden arriskuk arpoiarekin balei hil eta ez zegoen inungo arriskurik,bost txalupa jiran jarri eta erdian zegoen balea gizonek egindako pelia ikusi behar zan,ikusi zutenean hilda zegoela biba eta txaloak,12m luze zeuzkan,gerrian 10,buztanen 4 zabal alboetan para bi,ezpañetan bizarra zeukan beste bi ain edera zeukan,gorputzen mila eta 200 arrua beste 200 mingain zeuzkan ta tripak barrun.Asko jan zuen,galduta zegoen azkenean tiñako saldua 6 pesetakoa izan zan.Gertatutakoa jarri det gezurraren aurka hau gezurra bada jende galdetu.Beldurrik gabe esan gora oriotarrak.
1901ko Maiatzaean Orion balea azaldu zen , igari bederatziak aldera. Balea bizkorra eta erraldoia zen, uretan biraka zebilen igari zorriak kentzeko gogoarekin. Orioko jendeak balea ikustean bereala abiatu ziren traineruen bila eta arpoi eta dinamita arturik.Bost bat txalupa joan ziren balea akabatzera. Balea akabatutakoan izugarrizko marruak egin zituen baleak, bost txalupak inguratu zuten. Ikusi zutenean hilda zegoela poztu egin ziren eta herrikoak txakoka asi ziren pozen pozez, balea sokekin lotu eta bost txalupak balea ekarri zuten Orioko portura.12 metro luzeran eta bueltan 10 metro. Orraziak bezala zeuzkan , balea ederki janda zegoen eta oso galesti saldu zuten.Oriotarrak esan zuten GORA ORIO.
BALEAREN NARAZIOA 1900 Da lehenengo urtean amalau garren egunen Orioko herrian balea agertu zen .Handia zen eta azkar ibiltzen zen.Bueltaka zebilen joan etorrian,zorriak zeuzkan eta haiek bota nahian zebilen.Ikusi zutenenean Treñerun bila joan ziren arpoi,dinamita eta sokarekin.Bost treñero patroi bakoitzarekin joan ziren.Mutil bizkor bikainarekin Manuel Olaizola eta Loidirekin.Uran gana Atxaga eta Manterolarekin.Baleak egindako salto eta marruka izugarriak izan ziren, harpoiak hil zuen.Balea erdan eta 5txalupa inguruan zegoen hil eta hitota ikui zutenean balea Legorretikan bazen biba eta txaloa.12m gerria 10m lodi buztan eta pala4m zabal.Gorputzez zan mila eta berehun alua,beste berehun mingain eta tripa.Tiñakon 6 pesetan izan zen saldu
Orioko herrian 1901ean Maiatzaren 14ean bale handi bat azaldu zen beatziak aldean. Bale handi harek zorriak zituenez bueltaka eta jiraka zorriak kendu nahi zituen. Biztanleak hori ikusi zutenean segituan joan ziren treineruen bila, haiek arpoi eta dinamitarekin hil zezaten balea. Lan egin zuten traineroak bost ziren lehenengoa Manuel Olaizola, bigarrena Loidi, hirugarrena berriz Uranga, urrengoa Atxaga, eta, azkena Manterola izan zen. Balea hain zegoen biziriksaltoka ari zela, baina, han zeuden herritarrak arpoiekin hil zuten balea. Bost gizon haiek txalupak balearen bultan jarri zituzten ea itota zegoen ikusteko, leorretik txalo eta bibak entzuten ziren. Bale erraldoi harek 12 metro zituen luzeeraz eta 10 metro zabaleraz, buztanaren palak 4 bat metro zituen zabaleraz, ezpainetan bizarra zeukan orrazia bezalakoa. Baleak zeuzkan 1200 litroak gei beste 200 tripak eta mingainarekin. Hauek tiñako sei pesetan saldu zituzten.
BALEAREN BERTXOAK Mila bederatzireun lehenengo urtea da. Maiatzak hamalau garren egunean orioko herriko barraren aurrean beatzi aldean balea agertu zan. Handia bazan ere baina azkarra ibilian. Ondarra arrotuz murgin igarian bazan.Zorriak ba zeuzkan eta aiek bota naian.Ikusi zutenian bila zebilz tan tresna bila joan ziren bereala.Arpoil dinamita eta soka bila joan zira.Aguro ekartzeko gauzak ez zegoen jende hila. Patroi banarekin joan ziran trainerutan. Mutil bizkor bikain bat zegoen guztiz onarekin.Manuel olaizola eta lodirekin, uranga , atxaga manteroalarekin. Baleak egindako salto ta marruak izugarriak ziran bertan beldurgarriak. Bazan biba eta txaloa legorretatik. AUPA ORIOTARRAK. UNAX.Z
Este comentario ha sido eliminado por un administrador del blog.
ResponderEliminarBALEAREN NARRAZIOA
EliminarBazen bein bale bat mila bederatzireun garren urtean orioko barraren parean agertu zena bederatzik aldera.Handia baino handiagoa zen eta oso azkarra, jauzika eta bueltaka zebilen zorriak kendu nahian.Bereala joan ziren treñeruaren bila, arpoiak, dinamita eta soka bila baina haiek ez ziren jende hila eta bost treñeru artu zituzten bakoitzan buruzagi batekin:Manuel, loidi,Uranga, Atxaga eta Manterolarekin.Denak arpoiak bota zizkioten baleari eta balea han gelditu zen buruz gora itota edo hilda.
Bi metro luze, hamar metro lodi eta buztanak lau metro.Tiñako sei pesetan saldu zuten balea.
esan zuten oriotarrek, gora oriotarrrak!, esan bildur gabe.
OIER .Markinez.
EliminarORIOKO BALEA (bertxotik narraziora)
1901 Urten Orion behin azaldu zan bale bat.
Arrantzale guztiak ikustean, arpoi, dinamita eta soka luze pilabaten bila joan ziren.
5Treñero joan ziran patroi banarekin bakoitza, Manuel Olaizola eta Loidirekin.
Azkenean balea eta arrantzaleen arteko borrokan balea arpoiek hil zuten.
Hilda edo itoa zegoela ikustean leorrean zeuden guztiak saltoka eta brinkoka asi ziren pozez.
12 m luze zan, eta 10 m zabal, 2 ilera bizar zituen ezpainetan, ondo jana zegoen ( ez tripa utxik ), 6pezetatan saldu zuten balea.
Nik gertatua jarri det, bestela, oriokoi galdetu,denok oso pozik eta atsegintsu gaude, eta orain, egin dezagun ohiu: GORA ORIOTARRAK !!!
Sara Artola Frias.
BERTSOAREN (NARRAZIOA)
EliminarAurrez irakurri dugun bezala, Orion gertatzen da historioa. Bertan tamainu handiko bale bat begiz jokatzen dute, 1901. urtean.
Garai honetan indar handia zuten bale arrantzak Euskal arrantzalen artean. Hau dela eta bertsoan azaltzen den bezela balea arrantzatzeko biltzen diren arrantzalez, balearen tamaina, bertatik lortzen dituzten jakiez hitzegiten digu bertsoak.
Bertsoaren autoreak bukaeran aipazen duen bezala, bertsoa idazten du aurrerantzean jendeak gertatuaren egia jakin dezan, aldi berean, bera seguroaski Oriotarra izanik, erritarrak gora aipatzen ditu.
Aroa Reparaz.
BALEA BENITO LERTXUNDI
Eliminar1901 eko maiatzaren 14 ean Orion (Gipuzkoan) bale bat agertu zen 9:00 aldea. Haundia zen baina hala ta guztiz azkar ibiltzen zen, bueltaka zebilen Orioko itsasoan zehar. Ondarra arrotuz zorriak zeuzkan da. Oriotarrak balea ikusi zutenean lasterka joan ziren traineren, arpoien, dinamiten eta soken bila. Balea ehizatzera joateko Oriotarrak ez zeuden lo. Bost trañera joan ziran bakoitza patroi batekin. Baleak egindako salto ta marruak izugarriak eta ikaragarriak ziren. Arpoi batekin hil zuten balea hain bat harrisku igaro ondoren. Bost txalupa zeuden balearen inguruan eta balea erdian. 12 metro luze zituen baleak, gerria hamar lodi, buztan pala zabal bat, ezpainetan bizarrak eta gorputzez 1200 arroa zen. Ez zegoen jan gabe. Tiñako sei pesetan saldu zuten azkenean.
Eukene Urrestarazu.
Orioan egun batean bale bat azaldu zen. Oso handia zen balea eta oso azkarra ere. Denbora guztian bueltaka zebilen.
ResponderEliminarOriotarrak ikusi zutenean balea, seitun joan ziren bere bila, arrapatzeko gogo askorekin.
Pertsona hauekin joan ziren oriotarrak: Manuel Olaizola eta Loidirekin.
Balea salto izugarri handia egin zuen eta oriotarrak arpoiarekin akabatu zuten balea. Ikusi zutenean hilda zegoela balea, txaloka hasi ziren kriston fuerte leorren zerenak.
Balea 12metro luze zitun, buztana 4metro zabal eta albuetan 2metro zituen.
Balea gutxi janez etzegoen.
Eta esan zuten oriotarrak: gora oriotarrak!!!!! oberenak gara.
GAIZKA J.
BALEAREN NARRAIOA
EliminarBazen behin bale bat Orio herrian agertu zena hau 1900ko maiatzaren 14gertatu zen.
Bale oso azkarra eta handia zen,gueltaka zebilen joan eta etorrian.
Arrantzaleak balea ikusi zutenen materialaren bila joan ziren:Dinamita,arpoia eta soka.E zen inor hilda azldu.
Bost treño bikain joan ziren bere atroiarekin:Manuel olaizola eta loidirekin beste aldetik Uranga, Atxga eta manterolarekin.
Baleen saltoak ikaragarriak ziren,bildurgarriak ere bai.
Bost txalupak balea nahi zuten katzea baina baleak asko resistitzen
zuen azkenean balea akattu eta arrantzalei txaloka gonbidatu zioten herritarrek.
Blea 2 metro luzera zituen eta hortzen ondoko bigoteak oso ondo orraztuta zituen.
Balearen gorputzak milaka-milaka balio zuen larrua ordeaz 200, tripa eta mingaina beste 200.
Tiñako sei pertsonak saldu zuten bale hau.
JULEN.G.
BALEAREN BERTXOAK
EliminarMila beatzireun da lenengo urtea guaindala 116 urte lenago maiatzak amalauean orioko ondartzan bale erraldoi bat agertu zen.Handi baino handiagoa zen,baina aundia izatea ez zuen esan nai motel ibiltzen zela uretan gora eta bera zebilen balea ezin kendu zorriak.Bost traineru joan ziren balea hiltzera ez zuten denborararik galdu.Balearen aurka egitera,bat batean arpoi bat satu ziotenean hil egin en bost bakuak buelta eman zuten eta orion txalo bero batekin artu zieten.
Ander
BERTXOAREN NARRAZIOA
Eliminar1901 lehnengo urtean Maiatzaren 14garren eguna Orioko herriaren barraren aurrean bale bat agertu zen 9aldea.Osohaundia zen eta oso azkarra ere bai han zebiltzan bultaka jun eta etorri .
Ondarra arrotuta zegoen eta murgil igarrian.Zoria eduki zuen eta pertxonek bota nahian ikusi zutenean horrela zebiltzela seituan gun ziren treneruan bila arpoi ta dinastiarekin eta soka pijoekin azkar elkartzeko eta etzateko gebde hila.
Bost trenero joan ziren patroi banarekin,mutil bizkor bikain bat guztiz ona Manuel Olaizola eta loindirekin uranga atxago eta materolarekin baleak egindako salto ta marmurrak eta ikastekoan atzera ez egiten .Hango ariskuak arpoiekin hil zituztenean,han zeuden hango bost txalupak ziran eta erdian balian gizona egin zituzten bai nahiako pena ikusi zutenean hilda edo hitota lerogorrietatik da izan bida edo txaloa .
Bi metro luze eta gerrian Hamar lodi buztana pala bat bezala zabalduta alboetan bi Espanietan bizarrak beste ilena eta bi beste ibarar dotore dotore osoederki zeukan.
MIKEL..L
EliminarBALEAREN NARRAZIOA
1900 urtean, maitzaren amalau egunean, Orioko herriko barra
aurrean bale bat agertu zan.
Balea haundia eta azkarra zan,bueltaka zebilen jun etorrian.
Ondarra mugil girian. Zorriak zeukan eta bota nahi zituen.
Ikusi zutenean olaxe zebilela bereala jun ziren tereñuaren bila.
Arpoi, dinaminata eta sokaren bila ere bai.
Aguro ekartzeko pertsonak etzanda jarri ziran.
Bost treñero joan ziran patroiarekin.
Mutil bizko bat guztiz onarekin.
Manuel Olaizola eta loindorekin, Uragan, Atxaga eta Mantero-
larekin.
Baleak egindako saltoak eta marruak izugarriak izan ziren,
ikaratzekoak egin gabehango harriskuan, arpoiarekin akabatu
zuten baleari.
Bost txalupa jiraka eta erdian balia zegoen,gizonek
egin zuten nahiko pelia ikusi zuenean hil edo itotuta zegoen
Legorretatik ba zeuden txaloak.
Hamabi metro luzera, gerritik hamar,buztana lau zabalera
bizarrak beste ilera 2, orrazia bezala zeukan ederki.
Gorputzean mila ta berreun arru zituen, beste berreun
mingain tripa barruan,gutxi janez batere galdua tiñako sei
izan ziren saldua.
Gertatu dena jarri dut hau horrela ez bada galdetu jendeari
bihotzez pozturikan atsegin, gora oriotarrak esan baldur gabe.
Iker Dos Santos
EliminarBALEAREN NARRAZIOA
1900 – ean, maiatzak 14 orioko barraren haurrean, balia agertu zen lenehengo aldian. Haundia zen eta azkar ibiltzen zen. Han bueltaka zeon, juten eta etortzen. Ondarrean urbil – urbil zebilenigeri egitn. Zorrik zeukan eta ondarra nahi zuen bota. Danoi ikusi zigun han zebilela, azkar – azkar joan zen txaluparen bila. Arpoi eta dinamitak hartu zuten txalupako jendea. Balea asko mugitzen zen, eta txalupako jendea ere bai. 5 pertsona joan ziren txalupa bakoitzean patroi batekin. Mutilak oso azkarrak eta bikainakn ziren: Manuel Olaizola Lodirekin, Uranga Atxaga Manterolarekin. Baliak egindako saltoak eta marruak izugarrizkoak ziren. Ez zuten atzera egin, baina oso arrixkutxua zen. Txalupako jendea, arpoiak bota zuten eta balia hil egin zen, hildakoa han gelditu ziren hangoak. 5 txalupa zeuden jiraka eta balea erdi – erdian zegoen. Gizonek balea hartu zuten baino nahiko pelia zegoen. Balea ikusi zutenean hilda, areko edo barreko jendea, txaloka hasi ziren eta balea salgai zegoen 6 pesetan gatik. 12 metro neurtzen zuen baliak , eta gerria 10 metro. Buztanean pala 4 zeuzkan eta alboetan 2. Erzoainetan bizkarrekin ilera beste bi. Zorriak oraindik han zeuden lehen bezala baina orain ederki. Gorputza zen 1200 arrukoa, gero ere bali beste 200 mingain eta tripa barruak zeukan. Nola gutxi jan duen ez zegoen batere gizena. Nik gertatuaren egia esan dut. Hau horrela ez baldin bada galdetu Orioko jendari. Gu bihotzez gare poz – pozik eta atseginduta gaude. GORA ORIOTARRAK ! ESAN BILDURRIK GABE.
GAIZKA CALVO
BALEAREN BERTSOA
ResponderEliminarOrioko barran aurren bale bat azaldu zan beatzik aldian, haundie zala azkarra zala bueltaka zebilen ondarra harrotuz jun da etorrian.
Arpoi dinamitak ta soka bila ez zien jende hila jende bizie zala, 5 treñero jun zien bakoitza patroi banakin balea ikustera balek eiten zitun saltok ta marruk ikaratzekoak ziela 5 txalupa zeren bueltaka
ta balea erdin, nahiko pelikula in zuten gizon batzuk,. Baleak ezpañetan bizarra zuela gutxi janez ez zegoen hezurretan eta ez zgoela galdua. Tiñako sei pesetan izan zen saldua Gora Oriotarrak esan beldurrik gabe.
BITXIKERIAK :
1- Baleak 12 m neurtzen zuen luzeraz gerrian 10 lodi Buztan pala lau zabal alboetan para bi.
2- Balea orioko entradan hil zuten.
3- 5 treñeroak Manuel Oaizola, eta Lodirekin. Uranga, Atxaga ta Manterolarekin.
LEIRE GOÑI
Leire goñi
BALEAREN BERTOAK
ResponderEliminarMila bederatzirehun eta lehen urtean, Maiatzak 14ean, Orio herriko ondartzaren aurrean balea agertu zen, 9:00 aldera. Balea oso handia zen, baina hala ere bizkor ibiltzen zen igerian. Bueltaka zegoen joan eta etorrian. Area mugitzen eta arrotzen zebilen, uretan buruz sartu eta igerian ibiltzen zenean. Zorriak zeuzkanez urduri bezala zegoen, horregaitik, balea arrantzatu nahi zuten. Balea ikusi zutenean bereala joan ziren treñeruen ( arraun egiteko erabiltzen diren ontziak ) bila, eta arpoi, ( baleak arrantzatzeko tresna 1 ) dinamita eta soka bila ere joan ziren. Azkar mugitu ziren, laguntzeko jendea bilatzean. 5 treñero joan ziren guztira, bakoitza patroi ( kapitaina ) batekin; mutil bizkorrak eta bikainak ziren, hauek ziren haien izenak: Manuel Olaizola, Loidi, Uranga, Atxaga eta Manterola. Baleak egindako salto eta ohiuak izugarriak eta ikaratzekoak ziren, baina etsi gabe arpoiarekin hil zuten bale hura. Balea, erdian zegoen, eta bueltan 5 txalupak. Gizonek borroka asko egin zuten; eta balea hilda ala itota ikustean, lehorrean jendea txaloka eta pozik zegoen. Baleak 12 m luze eta beste 10 m lodieran neurtzen zituen. Buztanak 4 palan zabalera zuen, eta 2 ilara bibote zituen denak txukun – txukun. Gorputzez, 1200 zuen arrua ( neurri bat ) eta beste 200 arru mingaina eta tripakiak; asko janda zegoen eta ontziko 6 peztatan saldu zuten balearen olioa.
Gertatutakoa egia dela esan dut, horrela ez bada jendeari galdetu, oso pozik eta atsegintsu gaude, gora Oriotarrak ! Esan beldur gabe.
Uxue Barandiaran Imaz.
ResponderEliminarBALEAREN NARRAZIOA
1901-05-14, Orio herrian hondar pilatuaren aurrean, balea azaldu
zen, pila aldiz, balea haundia zen eta azkarra, bueltaka ibiltzen
zen aurrera eta atzera, uretan burua sartzen, hondarra altxatzen,
mozorroak zituen eta haiek bota nahi zituen, ikusi zutenean,
horrela ari zela, bereala joan ziran treñeruak hartzea, arpoiak,
dinamita eta sokak hartzea ere bai, azkar ekartzeko esan zieten,
ez zuten hil nahi, bost treñeru joan zien, bakoitza patroi batekin,
mutil azkarrak eta bikainak ziren, Manuel Olaizola, Loidi, Uranga,
Atxaga eta Manterola ziren patroiak, baleak egindako jauzi eta
ohiuak, haundiak eta beldurgarriak ziren, arpoiarekin hil zuten,
hil da zegoenez, denak ospatu zuten, balea oso-oso haundia zen,
haundia zenez, saldu egin zuten, gezurra dela uste balin baduzu,
jendeari galdetu.
GORA ORIOTARRAK !!!!!!!!!!!!!!
ARKAITZ
BALEAREN BERTSOAK
EliminarOrioko barra aurrean bale bat azaldu zen, gaueko bederatzik aldera, Maiatzaren 14 ean.
Handia zen eta horregaitik estaten dute azkar ibiltzen zela, hondar guztia moituz zebilen bueltaka.
Azkar jun zen treñeruen bila, baita ere arpoi, dinamita eta soka bila.
Balea hil egin zuten, arpoi batekin hil zuten. Izugarrizko sato eta marruka egiten zituen, urrengo bertsoan esaten du hil edo itoa zegoela. Denak joan ziren balena, bost txalupa jiraka eta balea erdian zegoen hilda.
Balea oso handi zen, 12 metro luze zituen, gerrian 10 metro, buztana pala bat 4 aldiz. Nire ustez guztira 22 metro edukiko zituen guztira. Ni 21 aldiz gehiago gutxi gora bera.
Baleak asko asko jaten zuela ematen zuen, bertsoan esaten du janez ez zegoela bate galdua. Balea saldu egin zuten, sei pesetetan izan zen saldua.
Oriotarrek ez dute inoiz aztuko balea beraien herrin egon zela, bertsoan esaten zuen herritar guztiak bihotzez pozturik zeudela.
BITXIKERIAK:
1- Mila bederatzireun da lehenengo urtean, Maiatzaren 14 ean gertatu zen historio hau.
2- Bertsoetan esaten du horrelakoa zela balea: gorputzez mila ta berreun arrua, beste berreun mingain ta tripa barriak.
3- Gizonek egin zuten nahiko pelea balearekin.
IRAIA CARRILLO
EliminarBALEAREN BERTXOA, NARRRAZIOA (BENITO LERTXUNDI)
1901. urtea, bale bat agertu zen Orioko barraren parean. Balea, naiz eta haundia izan, ez zegoen geldik, zorriak zituelako, eta kendu nahian zegoelako.
Balea ikusi zutenean, segituan, deitu zien herritarrak, treñeruei. Arpoi, dinamita eta soka bila ere, aritu ziren, balearekin akabatzeko.
Azkenean, 5 treñero joan ziren, eta bakoitzak bere patroia zuen.
Mutil bikain guztiz onarekin: Manuel Olaizola eta Lodirekin, eta; Uranga, Atxaga eta Manterolarekin.
Baina, izugarri eta beldurgarriena, baleak egiten zituen, salto eta mrmarrak ziren. Baina atzera egin gabe, eta beldurtuta ihes egin gabe, hil zuten balea (arpoiekin).
5 txalupa jiran zebiltzela, eta balea erdian zegoela, gizonek bai egin zutela nahiko pelia. Eta ikusi zutenean, balea, hilda edo itota zegoela, denak txaloka eta bibaka hasi ziren, guztiz
emozionatuta.
Luzeraz 12 m zituen, eta gerriaren zabaleraz berriz 10 m. Bere
buztan palak 4 m zabaleraz, eta alboetan 2 para.
Ezpainetan bizarra zuen, besta 2 ilera, ( orrazia bezala),ain zeukan ederto.
Gorputzez 1200 arrua zituen. Eta beste 200 mingain ta tripa barruak.
Gainera, naiz eta gutxi jan egun bertan, ez zen batere galtzen.
Tiñako 6 pesetatan saldu zuten balea.
Gertatutakoa, egiaren alde jarri dut. Eta hau orrela ez bada,
galdetu jendeari. Bihotzez poztuta, eta, atsegin gaude.
Esan beldur gabe: GORA ORIOTARRAK¡¡¡
LIDE AZURMENDI
BALEN NARRAZIOA
Eliminar1900 urtean Maiatzak 14en Orion,animali bat zegoen oso handia,hondartzan bueltaka zebilen zorriak zeuzken eta horregatik zebilen bueltaka, jendea ikusi zionean jun ziren denak treñeroaren bila,arpoi,dinamta eta soka hartu zituzten,aguro jun ziren balen gana jendea akatzen zegoela bost treñero joan ziren patroi batekin bakoitzak,Manuel olaizola eta loi diarekin,uran atxanga eta Manterolarekin baleak egin zuen salto ta marrukak izugarriak ziren atzera egin gabe,hor zeuden arriskuk arpoiarekin balei hil eta ez zegoen inungo arriskurik,bost txalupa jiran jarri eta erdian zegoen balea gizonek egindako pelia ikusi behar zan,ikusi zutenean hilda zegoela biba eta txaloak,12m luze zeuzkan,gerrian 10,buztanen 4 zabal alboetan para bi,ezpañetan bizarra zeukan beste bi ain edera zeukan,gorputzen mila eta 200 arrua beste 200 mingain zeuzkan ta tripak barrun.Asko jan zuen,galduta zegoen azkenean tiñako saldua 6 pesetakoa izan zan.Gertatutakoa jarri det gezurraren aurka hau gezurra bada jende galdetu.Beldurrik gabe esan gora oriotarrak.
Ioritz
ResponderEliminarBALEAREN BERTXOA (NARRAZIOA)
1901ko Maiatzaean Orion balea azaldu zen , igari bederatziak aldera. Balea bizkorra eta erraldoia zen, uretan biraka zebilen igari zorriak kentzeko gogoarekin. Orioko jendeak balea ikustean bereala abiatu ziren traineruen bila eta arpoi eta dinamita arturik.Bost bat txalupa joan ziren balea akabatzera. Balea akabatutakoan izugarrizko marruak egin zituen baleak, bost txalupak inguratu zuten. Ikusi zutenean hilda zegoela poztu egin ziren eta herrikoak txakoka asi ziren pozen pozez, balea sokekin lotu eta bost txalupak balea ekarri zuten Orioko portura.12 metro luzeran eta bueltan 10 metro. Orraziak bezala zeuzkan , balea ederki janda zegoen eta oso galesti saldu zuten.Oriotarrak esan zuten GORA ORIO.
JON BALERDI
BALEAREN NARAZIOA
ResponderEliminar1900 Da lehenengo urtean amalau garren egunen Orioko herrian balea agertu zen .Handia zen eta azkar ibiltzen zen.Bueltaka zebilen joan etorrian,zorriak zeuzkan eta haiek bota nahian zebilen.Ikusi zutenenean Treñerun bila joan ziren arpoi,dinamita eta sokarekin.Bost treñero patroi bakoitzarekin joan ziren.Mutil bizkor bikainarekin Manuel Olaizola eta Loidirekin.Uran gana Atxaga eta Manterolarekin.Baleak egindako salto eta marruka izugarriak izan ziren, harpoiak hil zuen.Balea erdan eta 5txalupa inguruan zegoen hil eta hitota ikui zutenean balea Legorretikan bazen biba eta txaloa.12m gerria 10m lodi buztan eta pala4m zabal.Gorputzez zan mila eta berehun alua,beste berehun mingain eta tripa.Tiñakon 6 pesetan izan zen saldu
ACHRAF
Orioko herrian 1901ean Maiatzaren 14ean bale handi bat azaldu zen beatziak aldean. Bale handi harek zorriak zituenez bueltaka eta jiraka zorriak kendu nahi zituen. Biztanleak hori ikusi zutenean segituan joan ziren treineruen bila, haiek arpoi eta dinamitarekin hil zezaten balea. Lan egin zuten traineroak bost ziren lehenengoa Manuel Olaizola, bigarrena Loidi, hirugarrena berriz Uranga, urrengoa Atxaga, eta, azkena Manterola izan zen. Balea hain zegoen biziriksaltoka ari zela, baina, han zeuden herritarrak arpoiekin hil zuten balea. Bost gizon haiek txalupak balearen bultan jarri zituzten ea itota zegoen ikusteko, leorretik txalo eta bibak entzuten ziren. Bale erraldoi harek 12 metro zituen luzeeraz eta 10 metro zabaleraz, buztanaren palak 4 bat metro zituen zabaleraz, ezpainetan bizarra zeukan orrazia bezalakoa. Baleak zeuzkan 1200 litroak gei beste 200 tripak eta mingainarekin. Hauek tiñako sei pesetan saldu zituzten.
ResponderEliminarUNAX ALDASORO
BALEAREN BERTXOAK
ResponderEliminarMila bederatzireun lehenengo urtea da.
Maiatzak hamalau garren egunean orioko herriko barraren aurrean
beatzi aldean balea agertu zan.
Handia bazan ere baina azkarra ibilian.
Ondarra arrotuz murgin igarian bazan.Zorriak ba zeuzkan eta aiek bota naian.Ikusi zutenian bila zebilz tan tresna bila joan ziren bereala.Arpoil dinamita eta soka bila joan zira.Aguro ekartzeko gauzak ez zegoen jende hila.
Patroi banarekin joan ziran trainerutan.
Mutil bizkor bikain bat zegoen guztiz onarekin.Manuel olaizola eta lodirekin, uranga , atxaga manteroalarekin.
Baleak egindako salto ta marruak izugarriak ziran bertan beldurgarriak.
Bazan biba eta txaloa legorretatik.
AUPA ORIOTARRAK.
UNAX.Z